Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Komt Christchurch als verrassing?

Komt Christchurch als verrassing?

Of is het een gevolg van het normaliseren van racisme?

20 maart 2019

Vorige week vermoordde Brentan Tarrant 50 mensen in twee moskeeën in Christchurch, Nieuw-Zeeland. Nog nooit werd er in dat land een gruweldaad van deze omvang gepleegd. De verbazing wereldwijd was dan ook groot. Tarrant is een ‘white supremacist’, iemand die het witte volk superieur vindt aan de rest van de wereldbevolking, een racist. Maar moeten we schrikken van zulke gewelddaad? Leven we in een wereld waarin de witte superioriteit én racisme als normaal bevonden wordt, en mensen als Tarrant bijgevolg geloven dat ze aan de goede kant van de geschiedenis staan? En wat is de invloed van de media daarbij?

Racisme structureert onze samenleving

Brentan Tarrant voelde zich gesterkt door een racistische samenleving met een giftige notie van mannelijkheid die gewelddadig is (zowel fysiek als mentaal) voor ons allemaal, stelt Anya Topolski op MO*. Dat betekent niet dat alle witte mensen racisten zijn, maar dat ze op een of andere manier wel een medeverantwoordelijkheid dragen, door een oog dicht te knijpen, door het te ontkennen, door de privileges die het met zich meebrengt, of door niet te luisteren. Topolski doet een aantal suggesties om racisme te bestrijden, en vooral, waarom we dat moeten doen.

Herdenkingsdienst voor de slachtoffers van Christchurch in Chicago. (CC BY-SA 2.0) Charles Edward Miller

Extreem rechts genormaliseerd

De media moeten voorzichtig zijn om racistische en fascistische ideeën te normaliseren met het argument van de vrije meningsuiting, zegt Tom Cochez op Apache. Het leidt er namelijk toe dat een neofascistisch clubje als Schild & Vrienden als gewone rechtse conservatieve jongerenvereniging wordt beschouwd en hun leider, Dries Van Langenhove, breed wordt opgevoerd als een soort BV. Maar ook dat taal en handelingen van veel politici naar extreemrechts opschuiven, hier, maar ook elders in de wereld. Wat uiteindelijk uitmondt in aanslagen zoals die in Churchchrist.

Mahnmal Solinger Bürger und Bürgerinnen in Solingen (CC BY-SA 3.0) Frank Vincentz

Getuigenis van een witte landgenoot is niet onschuldig

Het is zo ingeburgerd als witte saus bij bloemkool, de getuigenis van een of meerdere landgenoten bij gebeurtenissen als de aanslagen in Churchchrist. De betrokkenheid van een lezer zou vergroot worden als er een Belgische of Vlaamse (witte) invalshoek is bij een internationaal nieuwsverhaal, in dit geval een aanslag op biddende moslims. Maar dat is niet zo onschuldig meer als het op het eerste gezicht lijkt, poneert Anouk Torbeyns op Charlie, want het houdt subtiel in dat witte mensenlevens er meer toe doen dan gekleurde.

Bloemen aan de Al Noor-moskee ter nagedachtenis van de slachtoffers van de schietpartij in Christchurch. Foto: Wikimedia Commons

Artikels en discussiepunten

MO*: Je bent medeverantwoordelijk voor het klimaat waarin Christchurch kon plaatsvinden. Wat kun je eraan doen?

Anya Topolski beweert dat we in een onrechtvaardige samenleving leven, waarin witte mensen een verantwoordelijkheid dragen. Waarom vindt zij dat?

Racisme structureert onze samenleving (onze economie, wetten, educatie, cultuur, etc.), en ieder persoon is onderdeel van de samenleving. Dit moet zeker niet worden gelezen als ‘alle witte mensen zijn racisten’. Maar een samenleving die we delen met personen die geracialiseerd (opgedeeld naar aanleiding van kenmerken zoals huidskleur, geslacht, religie, …) worden, is fundamenteel en structureel onrechtvaardig. Dat onrecht schaadt sommigen en geeft anderen privileges. Mensen met wit privilege profiteren dus van dat onrecht, of ze dat nu willen of niet. Zodoende kan dat onrecht ons worden aangerekend, tenzij we actief ons best doen het te veranderen.

Racisme is een vorm van ontmenselijking, vindt Topolski. Wat bedoelt ze daarmee?

Ontmenselijking wordt ervaren door groepen mensen op basis van hun huidskleur, religie, gender of seksualiteit, of hun nationaliteit (of het gebrek daaraan).
Simpelweg het feit dat ze worden gezien als groep in plaats van als personen is een bewijs van hun dehumanisering. Het is de basis voor zowel de instituties die onze sociale wereld structureren als voor onze psychische wereld – deze twee zijn altijd onderling verbonden. De beelden die we zien in de media, de mensen die we zien als onze leiders en rolmodellen, wat we leren op school, het wordt allemaal door ons allen geïnternaliseerd. Als een groep of een persoon, gereduceerd tot hun thuishoren in de groep, impliciet of expliciet als inferieur wordt gezien, als minder capabel, minder rationeel, minder respectabel – dan kunnen we spreken van ontmenselijking.

Waarom waren de meeste moslims niet geshockeerd door de aanslag in Christchurch?

Omdat we onze ogen en oren gesloten houden. Moslims hebben de rest van ons al zo vaak gevraagd om “witte superioriteit” serieus te nemen. Het feit dat we niet willen luisteren, dat we niet gedwongen worden te luisteren, dat we niet hebben geluisterd, en dat we geen significante maatregelen hebben genomen, is al het bewijs dat we nodig hebben.
Doordat onze samenleving racistisch is, zijn we in staat geweest om de woorden van geracialiseerde personen te negeren, ontkennen en bagatelliseren. Het is namelijk veel makkelijker om degenen die ontmenselijkt zijn, te negeren, ontkennen en bagatelliseren.

Waarom is praten over racisme wellicht het belangrijkste wat we kunnen doen?

We moeten wennen aan oncomfortabel zijn, het is onderdeel van dit werk. Wees niet bang om het woord te gebruiken, om erover te praten, om racisme te bediscussiëren. Doe niet wat zovelen van ons doen, namelijk zwijgen over de racistische grappen die we horen, of over de vormen van microagressie die we zien. Sta jezelf niet toe excuses te verzinnen over waarom het niet de moeite waard is om je mond open te trekken tegen racisme. Dit zijn allemaal mechanismen die ons impliciet zijn aangeleerd om ons eigen witte privilege te versterken.

Apache: Na Christchurch en voor Christchurch

Het Vlaams Blok werd in 2004 door een rechtbank veroordeeld voor racisme, maar dat werd door het argument ‘vrijheid van meningsuiting’ van tafel geveegd. De partij veranderde van naam (Vlaams Belang), werd aanvaard, maar ook haar gedachtegoed werd vrijgemaakt.
Vind jij dat ‘vrijheid van meningsuiting’ racisme moet tolereren? Moet m.a.w. alles kunnen gezegd worden tegen mensen met een donkere huidskleur, een andere religie, een andere seksuele geaardheid?

Tom Cochez van Apache zegt dat door het normaliseren van extreemrechts denken leden van Schild&Vrienden, en hun leider Dries Van Langenhove kunnen deelnemen aan de politiek, maar ook dat verkozen politici (overal ter wereld) steeds meer overhellen naar extreemrechts. Kort door de bocht: Brentan Tarrant en andere witte supremacisten worden geruggensteund door zulke praat. Het heeft dus heel ernstige gevolgen.
Handel jij actief tegen racisme? Thuis, op school, met vrienden? Zou je het meer doen met wat je nu weet?

Charlie: “Er wordt ons subtiel geleerd dat witte mensenlevens in se er meer toe doen”

Wat zijn enkele vragen die gesteld moeten worden om te bepalen of een item nieuwswaarde heeft?

‘Is het actueel?’, ‘Is het bijzonder of spectaculair?’, ‘Heeft het maatschappelijk belang?’, ‘Zijn er bekende mensen bij betrokken?’, ‘Wat is de nabijheid van het verhaal en kunnen onze lezers of kijkers zich dus identificeren met het verhaal?’

Waarom lijken de nieuwswaarden niet onschuldig en gedateerd?

De wereld verandert snel. Bovendien dragen we door onze smartphone het venster op de wereld in onze broekzak. Jongeren van vandaag zijn de Vlaamse kerktoren al lang ontgroeid. Zij hebben het vermogen zich te identificeren met mensen die niet per se dezelfde taal spreken of dezelfde huidskleur, cultuur of religie delen.

Waarom kunnen sommige moslims of mensen met een migratieachtergrond een Vlaamse, witte getuige als een kaakslag ervaren?

De Vlaamse reflex om een Vlaamse witte moeder op te voeren als ‘ooggetuige’ om empathie op te wekken in een verhaal waarin moslims, en mensen met een donkerdere huidskleur, doelbewust werden geviseerd, is niet meer van deze tijd. Je publiek wordt daarmee nog steeds subtiel aangeleerd dat witte mensenlevens in se er meer toe doen.

Ben je het eens met Anouk Torbeyns dat de media veelal door een witte bril kijken? Heb je zelf misschien voorbeelden die dat bevestigen, of ontkennen?

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Haat op het internet

Ideologie in de journalistiek