Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Suiker

Suiker

Van noodzaak naar beloning naar mogelijke verslaving

12 januari 2022

** (De verklaring voor de sterretjes vind je hier.)

Iedereen eet graag zoet. Suiker, en gesuikerde voedingswaren zijn gewoon lekker. Dat heeft een wetenschappelijke uitleg die neerkomt op het feit dat je hersenen het eten van suiker aanvoelen als een beloning. Daar spelen gehaaide voedselproducenten handig op in. In alles wat vooraf klaargemaakt of bereid is, zit suiker. Omdat je het toch maar zou kopen, en eten. Nochtans was het eten van suiker ooit, in een heel erg ver verleden, bittere noodzaak om energie op te doen om te kunnen overleven. Intussen wordt de vraag gesteld of het eten van suiker tot een verslaving kan leiden. Maar wat zeker is: van te veel suiker word je dik, en doorgaans ook ziek.

Omdat wij graag weten wat jullie denken over de themadossiers, zodat we waar nodig kunnen aanpassen en verbeteren, vragen we jullie om dit beoordelingsformulier in te vullen. Alvast hartelijk dank!

Geprogrammeerd om suiker te eten

De basisactiviteiten van onze vroegste voorouders was om genoeg voedsel te vinden, schrijft Mick Van Loon op Business AM. En daar had je natuurlijk energie voor nodig dat je uit voedsel moest halen. Suiker heeft veel calorieën, en calorieën geven energie. Een zoete smaak van een vrucht of plant was een snelle manier om te weten of die calorierijk en dus aangewezen was om op te eten. En die waarneming – het herkennen van zoet – staat getekend in de genen. Tot op de dag van vandaag. Wij zijn met andere woorden geprogrammeerd om suiker te eten. Maar we doen het niet meer om te overleven, integendeel, we eten er te veel van. Bovendien gaat het dikwijls om geraffineerde suikers. Heel slecht.

Alsof een aardbei niet zoet genoeg is zonder suiker. (CC BY-NC 2.0) Barb Watson

Beloning

We moeten even technisch worden. Het gaat om het mesolimbische dopaminesysteem. Vrij vertaald gaat het om een beloningssysteem van de hersenen. En dat wordt in gang gezet door het eten van suiker. Nu wordt dat systeem ook geactiveerd door bepaalde drugs, lezen we op EOS. De vraag die dan gesteld wordt luidt: is suiker ook verslavend? Spoiler alert: het lijkt erop, maar het is nog niet bewezen. Wat wel bewezen is, is dat het eten van te veel suiker gewichtstoename, tandproblemen en de ontwikkeling van metabole aandoeningen, waaronder type 2 diabetes veroorzaakt. Voorwaar, geen kattenpis.

Lepeltje suiker (CC BY-NC 2.0) Syuhada Faizal

Omslagfoto: (CC BY 2.0) Coralie Ferreira

Vragen en discussiepunten

Business AM: Waarom we nooit het gevecht tegen suiker kunnen winnen

Wat waren voor onze voorouders die bedreven waren in het verzamelen van calorieën de voordelen?

Ze waren succesvoller bij de basisactiviteiten van het dagelijks leven, zoals het opvoeden van kinderen, het vinden van onderdak en het zorgen voor voldoende voedsel. Ze overleefden langer en hadden meer overlevende kinderen – ze hadden evolutionair gezien een voordeel dus.

Het waarnemen van suiker zit in onze genen, meer bepaald in TAS1R2 en TAS1R3. Deze genen werden ook aangetroffen bij apen, runderen, knaagdieren, honden, vleermuizen, hagedissen, panda’s, vissen en talloze andere dieren. Wat gebeurt er met die genen bij dieren die geen baat hebben bij suiker?

Deze dieren hebben hun vermogen om suiker waar te nemen verloren. Er werden enkel nog afgebroken overblijfselen van TAS1R2 bij gevonden.

Suiker eten zit dus al eeuwen en eeuwen in onze genen, en heeft voor een evolutionair succes gezorgd. Toch schrijft Mick Van Loon dat we vandaag slachtoffer zijn geworden van dat succes. Waarom?

Mensen in de ontwikkelde wereld leven nu in een omgeving waar de samenleving meer zoete, geraffineerde suikers produceert dan nodig zijn om te overleven. Er is zo een destructieve mismatch ontstaan tussen de geëvolueerde drang om suiker te consumeren, de huidige toegang ertoe en de reacties van het menselijk lichaam erop.

EOS: Suiker is verslavend. Feit of fabel?

Drugs en suiker activeren allebei hetzelfde beloningssysteem in de hersenen, veroorzaakt door de afgifte van dopamine. Dat kan resulteren in hunkering en verslaving. Maar dat beloningssysteem is lang niet altijd slecht. Waarom niet?

Dit chemisch circuit wordt geactiveerd door natuurlijke beloningen en gedragingen die essentieel zijn voor het voortbestaan van de mens, zoals smaakvol voedsel eten, seks hebben en sociaal interacteren. Het systeem activeren zorgt ervoor dat je de gedraging nog eens wil doen, omdat het zo goed voelt.

Wat gebeurt er als we dat beloningssysteem steeds opnieuw opwekken, door bv. suiker te eten?

Als we op regelmatige basis genieten van dit voedsel, begint het systeem te veranderen om overstimulatie te voorkomen. Met name de dopaminereceptoren beginnen te ‘downreguleren’.
Als er minder receptoren zijn voor het dopamine om zich aan te binden, is het effect ervan bij een volgende keer dat we dit voedsel eten afgestompt. Er is meer suiker nodig om dezelfde mate van beloning te voelen. Dit is vergelijkbaar met tolerantie bij drugsverslaafden, en leidt tot escalerende consumptie.

Wat zijn de fysieke voordelen van stoppen met suiker te eten?

Mogelijk gewichtsverlies en vermindering van acne, verbetering van je slaap en humeur en het kan de drie-uur-dipjes op het werk of op school verhelpen. En als je minder suiker bent gaan consumeren, dan kan gesuikerd voedsel daarna overdadig zoet proeven. Dat komt doordat je zoetsensatie weer in evenwicht is en dat verkleint de kans op overconsumptie!

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

De traditie van het sinterklaasfeest

PFOS is grote bedreiging voor volksgezondheid