Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Geestelijke gezondheid

Geestelijke gezondheid

Minstens even belangrijk als lichamelijke gezondheid

20 maart 2024

Dat een gezonde geest nodig is voor een gezond lichaam, wisten de Romeinen al. Maar het gaat niet zo goed met die geestelijke gezondheid van ons. De vraag om hulp stijgt almaar, en zeker bij jongeren zorgt dat voor lange wachtrijen. Maar helpt de hulp eigenlijk wel? Moeten we niet eerder leren omgaan met hoe de geest soms de dieperik intuimelt? Of zouden we beter onze maatschappij reorganiseren zodat de duisternis niet meer lonkt? Of biedt een behandeling met MDMA soelaas? We zoeken naar antwoorden.

Samenleving moet van koers veranderen

Veel jongeren vandaag lopen verloren in hun hoofd. En de coronapandemie heeft daar geen goed aan gedaan. Hulp vragen is niet zo gemakkelijk, maar hulp vinden evenmin. De wachtrijen bij psychologen en psychiaters zijn ellenlang. Al zouden we ook meer kunnen doen om te voorkomen dat mensen hulp moeten zoeken. “De samenleving moet van koers veranderen”, zegt kinder- en jeugdpsychiater Ellen Vranken aan Rosie Lambeir van StampMedia. “We moeten het individualisme terugdringen.”

Weerbaarheid

“Een beetje angst, somberheid en wantrouwen hebben we nodig om het leven te leven”, zegt hoogleraar psychiatrie Jim van Os tegen Anouk Bercht van EOS. We moeten met andere woorden ook beter leren omgaan met die gevoelens. Weerbaar worden. Een therapeut kan daarbij helpen, maar eerder dan vast te houden aan de therapie op zich, vindt van Os de relatie tussen therapeut en patiënt van veel groter belang.

Photo by Brett Jordan on Unsplash

Ecologische rouw

Het verlies van biodiversiteit, de klimaatverandering, de vervuiling, het kan allemaal heel diepe en waarachtige emoties losweken waarmee je maar best voorzichtig bent. Die emoties van verdriet, angst, wanhoop en schuld worden immers zelden als legitiem beschouwd. Maar ze zijn het wel. Het omzagen van de Sycamore Gap Tree, of de Robin Hood-boom, zorgde voor heel wat verontwaardiging. Velen zagen het als een aanslag op de natuur. En dat was het ook, maar we moeten kijken naar het bredere plaatje. En we moeten ook hier leren omgaan met gevoelens van verlies die impact hebben op onze geestelijke gezondheid. We zouden een manier van ecologische rouw moeten ontwikkelen, stelt Stef Craps op rekto:verso.

De Sycamore Gap Tree toen hij nog recht stond. CC BY-NC-ND 2.0 DEED image_less_ordinary

MDMA als therapie

Op 15 april opent in Gent de eerste Belgische xtc-winkel voor een maand. Niet om de drug te verkopen, maar wel om te onderzoeken of dat in de toekomst eventueel zou kunnen. Behalve dat xtc en/of MDMA als partydrug gebruikt worden, toont onderzoek aan dat precies die MDMA een heel heilzame werking heeft op de geestelijke gezondheid, en dan vooral, maar niet uitsluitend, bij mensen die lijden aan een posttraumatische stressstoornis, schrijft Paul Gebruers op Apache.

CC BY-SA 2.0 DEED Alf Altendorf

Vragen en discussiepunten

StampMedia: Minder individualisme en meer samenleving: zo pak je psychische problemen bij jongeren aan

Psychiater Ellen Vranken zegt dat er aan geestelijke gezondheid een stigma kleeft. Waarom?

“In onze samenleving is het voor veel jongeren moeilijk om grenzen, frustraties en emoties te tonen. Alles moet altijd positief zijn, het lijkt wel alsof je geen ‘nee’ meer mag zeggen. We zijn zeer individualistisch geworden, hebben veel rechten, staan daar ook op en willen het allemaal zelf kunnen. Door het recht op en de nood aan zelfrealisatie, valt de verbinding met onze medemens vaak weg.”

Herkennen jullie dat?

De coronapandemie heeft een grote impact gehad op het mentaal welzijn van jongeren. Hoe hebben jullie de pandemie beleefd?

Volgens professor Ronny Bruffaerts (KU Leuven) is het onderwijs een belangrijke schakel in de vroegtijdige aanpak van psychische problemen bij kinderen en jongeren. Wat denken de leerkrachten daarvan?

EOS: ‘De geestelijke gezondheidszorg moet op de schop’

Hoogleraar psychiatrie Jim van Os benadrukt het belang van de relatie tussen therapeut en patiënt. Waarom?

“Het resultaat van een therapie komt niet door de therapie zelf, maar vooral door de relatie tussen de therapeut en de patiënt. Een behandelaar is empathisch, stelt zich actief en zorgzaam op, motiveert de patiënt en laat hem of haar openlijk over emoties praten. De therapeut daagt ook uit en prikkelt. Daarom hebben een hoop mensen baat bij behandelingen. Toch helpen we patiënten beter als de focus minder op de technische kanten van de behandeling ligt en meer op de relationele.”

van Os stelt dat we nooit helemaal genezen van psychische kwetsbaarheid, en dat we daar mee moeten leren leven. Hoe?

“Door weerbaarheidsbevordering. Werken aan je weerbaarheid betekent focussen op de connecties die je met andere mensen hebt. Het betekent positieve emoties leren te koesteren. ‘Wauw’-momenten, zoals mooie zonsondergangen of vlinders in je buik leer je dan langer te laten voortduren. Weerbaarheid gaat ook over de ontwikkeling van zingeving. Gaat mijn leven ergens naartoe? Hoe zorg ik voor een zinvol leven?”

rekto:verso: Rouw om de planeet. Leven met verlies in het antropoceen

Wat betekent het ‘identificeerbaar slachtoffer-effect’?

We worden emotioneel meer geraakt als we te maken hebben met één specifiek, identificeerbaar slachtoffer dan wanneer we worden geconfronteerd met een grote, vage groep. Denk aan de beruchte uitspraak van Jozef Stalin: ‘Eén dode is een tragedie; een miljoen doden is een statistiek.’ Het eerste is emotioneel behapbaar; het tweede is dermate overweldigend dat we ons ervoor afsluiten.

Wat betekent natuuramnesie?

Amnesie betekent geheugenverlies. “We vergeten als samenleving hoe de natuur er vroeger uitzag; de kennis van de rijkdom van de natuur verdwijnt uit ons collectieve bewustzijn naarmate de generaties elkaar opvolgen. Elke nieuwe generatie weet immers niet meer hoe overvloedig de natuur wel was ten tijde van de jeugd van hun ouders en raakt er steeds meer van vervreemd.”

Ecologische emoties, zoals verdriet of kwaadheid bij het verlies van biodiversiteit of de klimaatverandering, worden in grote delen van de samenleving niet erkend, en daarom worden ze onderdrukt of genegeerd. Waarom is dat een probleem met betrekking op onze geestelijke gezondheid?

Het heeft een negatieve invloed op onze geestelijke gezondheid. We moeten onszelf toestaan die pijnlijke emoties te voelen. Emoties komen immers niet uit het niets: ze reflecteren ons begrip en onze interpretatie van gebeurtenissen. We voelen ons bijvoorbeeld verdrietig of angstig omdat iets waar we waarde aan hechten verloren is gegaan of wordt bedreigd.

We moeten die niet-erkende emoties dus benoemen. Waarom?

Het is een belangrijke stap om ze onder de aandacht van het brede publiek te brengen en sociale aanvaarding en legitimatie te bewerkstelligen, zodat ze kunnen worden verwerkt en er adequater naar kan worden gehandeld. In het reine komen met ecologische emoties – ecologische rouw, zeg maar – kan normverandering teweegbrengen. Het kan het dominante antropocentrische wereldbeeld uitdagen en er een ecocentrisch wereldbeeld voor in de plaats stellen, en zowel individuen als de samenleving als geheel aanzetten tot een meer daadkrachtige klimaat- en milieu-aanpak. Dat is bepaald geen overbodige luxe gezien de grootte en de urgentie van de ecologische uitdagingen waarvoor de mensheid zich in de eenentwintigste eeuw geplaatst ziet.

Eens we onze emoties benoemd hebben, moeten we er ook leren mee omgaan. Maar we hebben nog geen algemene manieren om dat te doen, om ecologisch te rouwen. Daar zijn kunstenaars en activisten hard mee bezig.

Kunstenaars en activisten hebben nieuwe rouwpraktijken ontwikkeld om individuen, groepen en de samenleving als geheel op een positieve en constructieve manier met dergelijke verlieservaringen te leren omgaan en de emotionele impact ervan publieke zichtbaarheid en erkenning te geven.

Apache: Xtc-winkel wil deur openen voor regulering

“Tijdens het schooljaar 2021-2022 stelde 1,3% van de leerlingen in het Belgische secundair onderwijs ooit al eens xtc gebruikt te hebben.” Praten jullie onderling over drugs in het algemeen en xtc in het bijzonder? Zien jullie problemen? Of net niet?

Veel mensen zijn bang dat als drugs gelegaliseerd worden, ze overal zomaar te verkrijgen zullen zijn. Dat is niet hoe Smart On Drugs het ziet. Ze hebben het over reguleren. Hoezo?

Staten controleren op een wettelijke manier de markt van een medicijn en de bijhorende activiteiten. “Die controle bestaat uit een combinatie van licenties (de voorwaarden waaronder productie of detailhandel is toegestaan), belastingstelsels (die de prijzen kunnen bepalen) en wereldwijd toezicht op marketing, verpakkingsvereisten of verkoop aan kinderen.” Legalisering maakt productie, handel en bezit van xtc voor een niet-medische markt niet langer strafbaar. “Het wordt daarmee uit het illegale circuit gehaald. Dat leidt vandaag tot geweld, belastingontduiking, witwaspraktijken, corruptie en milieuschade.”

In de VS werd onderzoek verricht naar de invloed van MDMA op posttraumatische stressstoornis (PTSS). Wat werd er ontdekt?

Liefst 83% van de proefpersonen in de Verenigde Staten herstelde na een behandeling met MDMA en voldeed niet meer aan de diagnose PTSS. En dat bij een moeilijk te behandelen groep van patiënten die al een klassieke traumabehandeling en medicatie achter de rug hadden. Dat resultaat blijft overeind bij een follow-up van gemiddeld 3,5 jaar.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Grootouders geven zuurstof

Klimaatcrisis lijkt niet urgent