Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Structureel racisme en discriminatie

Structureel racisme en discriminatie

Doofpot en ontkenning

20 januari 2021

*** (De verklaring voor de sterretjes vind je hier.)

Dat racisme structureel aanwezig is in onze maatschappij is, verhit meerdere gemoederen. Niet iedereen is ervan overtuigd. Maar (dodelijke) slachtoffers van politiegeweld hebben in de meeste gevallen buitenlandse roots, en ook op vlak van beleidsvoering krijgt de verantwoordelijkheid van het individu voorrang op de aantoonbaarheid van racisme en discriminatie.

Omdat wij graag weten wat jullie denken over de themadossiers, zodat we waar nodig kunnen aanpassen en verbeteren, vragen we jullie om dit beoordelingsformulier in te vullen. Alvast hartelijk dank!

Dodelijk politiegeweld: aparte gevallen met zoveel gelijkenissen

Rachida Aziz en Christophe Callewaert geven op DeWereldMorgen tal van voorbeelden van dodelijk politiegeweld. Zij merken daarbij een systeem op, een structuur in combinatie met een diepgeworteld racisme. Maar ook: de politie dekt zich steevast in door minimalisering van de feiten, of erger, met leugens waarbij het slachtoffer ontmenselijkt wordt, en de dader (politie) de rol van slachtoffer krijgt toebedeeld.

Taalachterstand van het individu

Voor haar doctoraatsthesis onderzocht de Nederlandse onderzoekster Laura Westerveen (VUB) de ongelijkheid van migranten en minderheden in België en Duitsland. Apache ging daar met haar over in gesprek. Voor de Vlaamse beleidsdomeinen Onderwijs en Werk concludeert Westerveen dat er wel degelijk sprake is van structurele discriminatie op basis van racisme, maar dat zoiets niet erkend wordt, maar gereduceerd wordt tot taalachterstand, waarbij de focus gelegd wordt op het individu.

(CC) Markus Spiske

Vragen en discussiepunten

DeWereldMorgen: Een systeem dat verstikt

De politie heeft een monopolie op het plegen van geweld. Dat wil zeggen dat ze, binnen een bepaalde context en onder strikte voorwaarden, geweld mag plegen. Nu is de lijst van dodelijke slachtoffers die Rachida Aziz en Christophe Callewaert aanhalen wel erg lang. Bovendien leggen ze een systeem bloot waarbij de politie het geweld probeert de verdoezelen. Zijn jullie bang van de politie? Zijn jullie er al in aanraking mee gekomen, voor een identiteitscontrole of zo? Hoe verliep dat dan?

Wat bedoelen Aziz en Callewaert met het ‘dehumaniseren’ of ‘ontmenselijken’ van slachtoffers?

Het ontnemen van de menselijke waardigheid zodat de publieke opinie het slachtoffer niet zou zien als mens, maar als ‘dader’, of een ‘pleger van een misdrijf’, of een ‘druggebruiker’. Het gebruik van geweld op zulke mensen zou dan ‘aanvaardbaar’ moeten zijn.

Waarom heeft beeld zoveel belang?

Omdat op die manier de waarheid aan het licht kan komen. Omdat iedereen dan kan zien wat er precies gebeurd is. Het beeld was belangrijk in de zaak rond de dood van Jonathan Jacob, maar ook in die van Jozef Chovanec. Zonder beeld had niemand ervan op de hoogte geweest. Daarom is de politie niet zo tuk op het feit dat burgers hen mogen filmen. Maar het mag wel.

Apache: ‘Beleidsteksten Vlaamse overheid negeren probleem van racisme’

Onderzoekster Laura Westerveen bekeek voor haar doctoraat onder andere beleidsteksten van de Vlaamse domeinen Onderwijs en Werk. Daarbij ontdekte ze dat die teksten minder oog hebben voor gelijke kansen, ook wanneer die in het gedrang komen door racisme. Waarom niet? En wat is daarvan het gevolg?

De documenten framen achterstand als het resultaat van een individueel falen, waarbij het individu de aangeboden kansen niet grijpt. Dat is volgens Westerveen het gevolg van een neoliberale en racialiserende ideologie die sinds het begin van het millennium steeds dominanter is geworden.

Wat weet je over het neoliberalisme?

Het neoliberalisme streeft naar een zo vrij mogelijke markt met een zo min mogelijke inmenging van de overheid, waarbij het individu verantwoordelijk is voor zijn/haar slagen of falen.
Dit is een zeer beperkte definitie. Zoek vooral zelf meer uit.

Welk voorbeeld voor het onderwijs geeft Westerveen voor die neoliberale insteek?

Wanneer het bepaalde studenten niet lukt om een bepaald niveau te bereiken, ligt dat in die logica aan wat ze thuis wel of niet meekrijgen. Dat discours focust op de individuele leerling. Wanneer je niet goed functioneert in de samenleving, ligt het vooral aan jezelf.

De Vlaamse overheid erkent het probleem van racisme en discriminatie in het onderwijs niet. Welke verklaring geeft de overheid dan voor leerlingen met migratieachtergrond die onderpresteren?

“Wanneer de Vlaamse overheid het heeft over kinderen met een migratieachtergrond, zie je dat ze de zogenaamde ‘etnische kloof’, of het verschil in prestaties tussen leerlingen met en zonder migratieachtergrond, interpreteert als zou het vooral om taal gaan. Het zijn voornamelijk taalachterstanden die in de Vlaamse beleidsteksten als de oorzaak van de etnische kloof in het onderwijs worden voorgesteld. Eigenlijk wordt uitgesloten dat er andere dingen kunnen meespelen, zoals discriminatie of racisme.”

Toch ziet Westerveen ook lichtpunten. Welke?

Die positieve evolutie manifesteert zich volgens Westerveen in de opkomst van de protesten tegen discriminatie zoals Black Lives Matter die met hun acties in 2020 de verschillende uitingen van racisme onder de aandacht brachten.
“Ook voordien al eisten minderheden en groepen met een migratieachtergrond een grotere plek op binnen het publieke debat. Die mensen en organisaties proberen termen als structureel en institutioneel racisme in het debat in te brengen”, zegt Westerveen.
Dat laatste stemt de onderzoeker hoopvol. Ze verwacht dat de acties en protesten een impact kunnen hebben op de langere termijn. “Er komt mogelijk meer begrip voor wat structureel racisme nu precies inhoudt, wat mensen daar nu precies mee willen zeggen. Wanneer het structurele plaatje meer in beeld komt, kan dat gevolgen hebben en het verschil maken”, meent Westerveen.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Agressieve exit Trump

Persvrijheid (voorlopig?) bevestigd door rechter