Journalistiek onder druk

uit verschillende hoeken

08 mei 2024

***

De journalistiek heeft als opdracht te informeren en te controleren. Bijvoorbeeld door af te wegen wat politici zeggen ten opzichte van wat ze doen. Journalistiek wordt daarom soms ook de vierde macht genoemd, de bewaker van de democratie. Maar ze staat wereldwijd onder druk, die journalistiek. Niet het minst door de politiek, vaak ook door militairen in conflictgebieden zoals Gaza. Of door criminele organisaties. Maar zeker ook door de commerciële instelling van mediabedrijven. Daarom is het van groot belang dat de journalistiek beschermd en ondersteund wordt.

 

Steun voor onderzoeksjournalistiek is essentieel

In dit opiniestuk op MO* zegt een groep journalisten dat de hedendaagse kwalen, zoals desinformatie, niet enkel bestreden moeten worden met fact checks, maar vooral met goede journalistiek. Maar het Fonds Pascal Decroos, dat onderzoeksjournalistieke projecten in Vlaanderen steunt, had in 2022 maar een jaarbudget van 480.000 euro. Ter vergelijking: de Nederlandse regering investeert jaarlijks 7 miljoen euro in journalistiek. Bovendien, zo stellen de journalisten, moet niet alleen de overheid de onderzoeksjournalistiek steunen, ook de mediabedrijven hebben daar een verantwoordelijkheid in. Ook in 2022 kregen die bedrijven van de Vlaamse overheid 12 miljoen innovatiesteun. Maar niet voor onderzoeksjournalistiek.

 

Politisering van de VRT

De openbare omroep bevindt zich in woelig water. Er was de heisa rond Bart De Pauw en de docu Het proces dat niemand wou, rond de documentaire Godvergeten, rond vermeend toxisch leiderschap op de nieuwsdienst, en rond inmenging van de Vlaamse regering bij het maken van programma’s zoals Het verhaal van Vlaanderen en Knappe koppen. De oppositiepartijen in het Vlaams Parlement, maar ook de vakbonden wilden CEO Frederik Delaplace daarover ondervragen, maar dat werd verhinderd door N-VA en Vlaams Belang. DeWereldMorgen trok naar twee VRT-journalisten op rust om hen te vragen hoe zij naar de mogelijke politisering van de VRT kijken, en hoe het vroeger was.

Foto: Public Domain

 

Journalisten gecensureerd in Italië

Als we ons in Vlaanderen zorgen moeten maken over de inmenging van de politiek, moeten we zeker naar Italië kijken. Sinds Giorgia Meloni van het uiterst rechtse Broeders van Italië er premier is, ligt de journalistiek er onder vuur. Journalisten worden er gecensureerd en voor de rechter gedaagd, en de CEO van de openbare omroep RAI die opstapte omdat de politieke inmenging te groot werd, werd door de regering Meloni vervangen door een bewonderaar van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, de Russische president Vladimir Poetin, en de Hongaarse premier Viktor Orbàn. Volgens Apache wordt de journalistieke vrijheid er ernstig beknot.

Italiaans premier Giorgia Meloni (CC BY-NC-ND 2.0 DEED) Valsts kanceleja/State Chancellery

 

Hongerstakende Palestijnse journalist

Phayrouz Abougarad van StampMedia sprak met de Palestijnse journalist Omer Karem die zestig dagen in hongerstaking ging om een staakt-het-vuren in Gaza te bekomen. Karem heeft intussen zijn actie stopgezet, maar de gruwel neemt nog steeds toe. Ook voor journalisten.

 

Patriarchale en kapitalistische structuren in media

Waarom een artikel over een fictiereeks met als onderwerp een feministisch pornoblad in de jaren 70 van vorige eeuw? Omdat, zo schrijft Maxine De Wulf Heskens op EOS, de reeks een blik werpt op de strijd van een vrouwelijke journalist die botst op de patriarchale en kapitalistische structuren in de media van toen. En omdat die reeks een rechte lijn trekt met huidige journalistieke redacties die voornamelijk gedomineerd worden door witte, heteroseksuele mannen.

(CC BY 2.0 DEED) Ivan

 

Vragen en discussiepunten

MO*: ‘Vlaanderen verdient meer en betere onderzoeksjournalistiek’ 

De Loep, de Vlaams-Nederlandse prijzen voor onderzoeksjournalistiek, kent relatief weinig inzendingen uit Vlaanderen. Hoe komt dat?
De Vlaamse inzendingen hebben moeite om met hun Nederlandse collega’s te concurreren omdat die laatste er veel meer middelen en ruimte voor krijgen. Dat is op de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de mediahuizen – die niet echt mogen klagen over de steun die ze van overheidswege krijgen – maar het is zeker ook de verantwoordelijkheid van het Vlaamse beleid.
Wat zegt  het Memorandum van de Strategische Adviesraad voor Media voor de perioden 2024-2029?
‘De burger heeft recht op betrouwbare informatie, vrijheid van pers en vrije meningsuiting. Daarin speelt journalistiek een zeer belangrijke rol. Daarom is het noodzakelijk om zowel onderzoeksjournalistiek als onafhankelijke journalistiek te stimuleren en te beschermen.’
Grote mediabedrijven schermen vaak met het feit dat ze te klein zijn om te investeren in onderzoeksjournalistiek. Waarom gaat die vlieger niet op?
Dat wordt tegengesproken door de vele regionale kranten in Nederland die wél over een onderzoeksredactie beschikken, zoals De Limburger, De Gelderlander, Eindhovens Dagblad of het Brabants Dagblad. Wat aan gene kant van Maas en Waal kan, moet ook hier mogelijk zijn.

DeWereldMorgen: Politieke beïnvloeding VRT is er altijd geweest, maar nooit zo verbeten als nu

Ook vroeger was het conflict in Palestina en Israël op de VRT al een probleem voor politici. Hoezo?
“Antwerps politicus Wim Geldolf (BSP, nu Vooruit) heeft jarenlang een heksenjacht gevoerd tegen een zeer gewaardeerde radio-collega, omwille van zijn reportages die volgens hem ‘partijdig’ waren, lees: omdat ze ook een plaats gaven aan het Palestijnse standpunt.”
Wat zijn volgens Walter Zinzen de gevolgen van wat er nu gebeurt met de VRT?
“Wat men nu aan het doen is komt neer op het zo klein mogelijk maken van de openbare omroep. De omroep moet ‘commercialiseren’, ‘winstgevend’ worden, alleen kijkcijfers mogen nog tellen.”
“De uiteindelijke doelstelling is privatisering, met enkel nog een kleine romp-openbare omroep die naar de pijpen danst van de regering van het ogenblik.”
“Commercialisering is meer dan een financiële operatie. Het is een enorme ideologische filter van wat nog passeert en hoe iets passeert. Het is de weg naar oppervlakkigheid, naar gemakkelijk nieuws, quotes zonder inhoud, weg van enige vorm van kritische berichtgeving.”
“Wat je overhoudt is een omroep waar journalisten zich conformeren, zich plooien naar het overheersende machtsdiscours. Dus ja, wat vandaag gebeurt is anders en veel ingrijpender. Op lange termijn zal dit een impact hebben op wat voor mensen nog journalist willen worden.”
Waarom waren journalisten in de tijd van Johan Depoortere minder kwetsbaar?
“Wij hadden nog het ambtenarenstatuut. Journalisten zijn nu voorzichtiger omdat hun job op het spel staat. Je kan over dat statuut veel zeggen, maar het gaf toch wel een zekere garantie op bestaanszekerheid en vooral op onafhankelijkheid.”
Afwijkende standpunten zijn altijd moeilijk geweest, maar mogelijk. Waarom zijn ze, volgens Johan Depoortere, vandaag veel moeilijker?
“Ik denk dat men vandaag bij de VRT gewoon bang is om buiten de lijntjes te kleuren, buiten de lijntjes die bepaald worden door de regering van het ogenblik.”

Apache: Italiaanse premier Giorgia Meloni legt kritische pers aan banden

De Mussolinikenner Antonio Scurati mocht naar aanleiding van 25 april, de dag waarop de Italianen het einde van de bezetting door nazi-Duitsland en de overwinning van de partizanen op het fascisme, zijn speciaal geschreven monoloog niet uitvoeren op televisiezender RAI. Wat betekent dat voor Leonardo Bianchi?
“Wat Antonio Scurati meemaakt, is niet meer of minder dan zuivere censuur”, zegt Leonardo Bianchi, auteur en kenner van uiterst rechts in Italië. ”Voor de post-fascistische Broeders van Italië staat 25 april voor de nederlaag van het gedachtegoed van zijn politieke voorouders. Aan dat moment uit de geschiedenis wil de partij liever niet herinnerd worden. En dus moest Scurati van het televisiescherm geweerd worden.”
Giorgia Meloni is geen fan van de openbare omroep RAI. Hoe komt dat tot uiting?
Meloni verklaarde al meermaals in de pers dat de culturele hegemonie van een overwegend linkse RAI doorbroken moet worden. Daarop schakelde de regering Meloni een aantal versnellingen hoger.
De parlementscommissie die toezicht houdt op de RAI verklaarde dat campagnebijeenkomsten van politieke partijen zonder journalistieke duiding mogen worden uitgezonden op RAI News 24. Diezelfde parlementscommissie wilde ook dat de meerderheid in verkiezingstijd meer zendtijd zou krijgen dan de oppositie, maar dat voorstel werd door het onafhankelijke controleorgaan AG Com verworpen.

EOS: Porno, seks en feminisme op de redactie van Minx 

Hoe levert de serie Minx, die zich afspeelt in de jaren 70, ook kritiek op de journalistiek van vandaag?
Door de feministische en seksuele revolutie van die tijd te combineren met brandend actuele thema’s zoals genderneutrale kinderboeken, wordt het narratief in een 21ste-eeuws kader geplaatst. Toch is het vooral de diversiteit op de redactie op vlak van gender, huidskleur en seksualiteit die de representatie hedendaags maakt.
Tot op vandaag blijven journalistieke redacties namelijk gedomineerd door witte heteroseksuele mannen. Elke journalist die van dit profiel afwijkt, wordt automatisch een buitenstaander die vaak ook te maken krijgt met stereotypes en obstakels. Macho nieuwsredacties zijn zeker nog niet verdwenen, ook niet in fictie.
Joyce’ uitsluiting door die nieuwsredacties duwt haar buiten de marges van doorsnee journalistiek. Zo representeert Minx een alternatieve en zelfs ietwat idealistische werkvloer waar journalisten met elk profiel succesvol kunnen worden. De serie kaart obstakels aan die vrouwen en minderheidsgroepen die werken in journalistiek van toen en nu ervaren en waarin het aan het woord laten van gemarginaliseerde stemmen centraal staat.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand. 

Hier vind je meer informatie over Media.21

Recyclage
Protesten aan universiteiten


Aanmelden

Meld je aan om een week lang gratis kranten en magazines in de klas te ontvangen of om de status van je bestelling te volgen.

Heb je nog geen account? Dan moet je eerst registreren.

Let op: De themadossiers en het lesmateriaal op de website van Nieuws in de Klas kan je zo gebruiken.

 

Wachtwoord vergeten?

Wachtwoord herstellen

Vul je e-mailadres in. We sturen je een mail met instructies om je wachtwoord te wijzigen.

 

Aanmelden

Subscribe to our mailing list

* indicates required

Nieuws in de Klas gebruikt deze informatie enkel om je op de hoogte te brengen van activiteiten, weetjes en trends uit de sector en van onze organisatie. Vink hieronder 'nieuwsberichten' aan als je op de hoogte wil blijven:

Je kan op elk moment jouw gegevens verwijderen door op de link 'Abonnement opzeggen' te klikken onderaan elke e-mail die je van ons ontvangt, of te mailen naar info@nieuwsindeklas.be. Bezoek onze website voor meer informatie over onze privacyverklaring. Door hieronder te klikken, stem je ermee in dat wij jouw gegevens mogen verwerken in overeenstemming met deze voorwaarden.

We gebruiken MailChimp als ons marketingplatform. Door hieronder te klikken om u te abonneren, erkent u dat uw informatie zal worden overgebracht naar MailChimp voor verwerking. Lees hier meer over de privacypraktijken van MailChimp.