Het nieuwe Kunstendecreet

Individuele kunstenaar blijft in de kou staan

21 april 2021

*** (De verklaring voor de sterretjes vind je hier.)

Het nieuwe Kunstendecreet werd op 1 april goedgekeurd in de commissie Cultuur van het Vlaams Parlement. In de plenaire zitting van dat parlement wordt er de komende weken nog over gestemd. Maar de krijtlijnen van het Kunstendecreet, dat bepaalt wie hoeveel krijgt in de kunstensector, zijn uitgetekend door het kabinet van cultuurminister Jan Jambon (N-VA). En daar is niet iedereen even blij mee. Want de belofte om de individuele kunstenaar te versterken, wordt niet gehouden. Niet het minst omdat de kunstenaarsbeurzen gelimiteerd worden. 

Omdat wij graag weten wat jullie denken over de themadossiers, zodat we waar nodig kunnen aanpassen en verbeteren, vragen we jullie om dit beoordelingsformulier in te vullen. Alvast hartelijk dank!

 

Belofte maakt schuld? 

Rudi Laermans hekelt op rekto:verso de manier waarop het nieuwe Kunstendecreet is tot stand gekomen: er werd niet geluisterd naar de sector, er staan zaken in die niemand heeft gevraagd, en de Vlaamse regering eigent zich veel te veel inmenging toe. Laermans verwijst ook naar de protesten van de kunstensector in het najaar van 2019, waarover het boek ‘Vlaanderen Exceleert!?’ is verschenen. Na die protesten had het kabinet beloofd om de positie van de individuele kunstenaar te versterken, maar daar komt met dit decreet weinig van in huis. 

Cultuurprotest (cc) Han Soete

 

Beurzen gelimiteerd

In het Kunstendecreet worden de subsidies voor kunstenaars en organisaties gereguleerd. Er zijn structurele subsidies voor organisaties die daarmee gedurende enkele jaren hun werking kunnen betalen. Er zijn projectsubsidies die, het woord zegt het zelf, gebruikt worden voor bepaalde projecten. En er zijn beurzen voor individuele kunstenaars. Het zijn die beurzen die nu gelimiteerd worden, terwijl flexibele beurzen volgens artiesten en kunstenorganisaties net essentieel zijn, schrijft Frank Olbrechts op Apache. De hervorming van de beurzen is ‘niet gebaseerd op een correcte analyse van de noden van het veld’.

Q-O2@Decoratelier Jozef Wouters (CC BY-NC-SA 2.0) fabonthemoon

 

Vragen en discussiepunten

rekto:verso: Verdampt protest?

Rudi Laermans zegt dat dit kaderdecreet op bepaalde essentiële punten een blanco cheque geeft aan de uitvoerende macht. Wat bedoelt hij daarmee? 
“De nieuwe categorie van de kerninstellingen krijgen voor twee beleidstermijnen oftewel tien volle jaren subsidies. Die ontvangen ze niet op basis van louter een zelfgeschreven beleidsplan, maar worden gegund via een met de Vlaamse regering onderhandelde beheersovereenkomst. Daarnaast zullen de toegang tot en de invulling van individuele beurzen invulling krijgen via nog te schrijven regeringsbesluiten.”
Dat betekent dat de regering wel erg veel macht naar zich toetrekt, en dat de toekenning van geld niet gebeurt op basis van objectieve criteria, maar naar gelang het goeddunken van de regering. Dat ondergraaft de onafhankelijkheid en autonomie van kunstenaars, want die zullen moeten luisteren naar de voorwaarden die de regering hen oplegt als ze geld willen krijgen. 
Een verklaring daarvoor vindt Laermans in het boek ‘Vlaanderen Excelleert!?’ Zie jij die ook? Hij heeft het over enkele melodieën.
“De eerste melodie zegt dat de meerderheidspartijen kiezen voor meer markt en minder overheid, de tweede tune benadrukt de nationalistische inslag van het actuele Vlaamse cultuurbeleid. Dat het vernieuwde decreet voorziet in een krimp op het gebruik en de omvang van individuele beurzen, sluit alvast aan bij de neoliberale mantra van de zelfredzame kunstenaar-als-ondernemer.”
Laermans uit niet alleen kritiek op de overheid, ook op de kunstensector zelf. Hoe?
“Het Vlaamse kunstenveld is evengoed doorschoten van soms krasse ongelijkheden (zoals die tussen musea of kunsthallen en tentoonstellende artiesten). Kleinere organisaties moeten bedelen bij grotere, en individuele kunstenaars bij beide. Deze scheve verhouding maakt dat de machtigere partij bepaalt of je steun krijgt, en zo ja hoeveel. Het past allemaal niet zo goed bij het progressieve beeld dat de hele sector zich zo graag aanmeet. Ook zonder Grandioos Marxisme kan je nochtans weten dat in de artistieke branche ongelijke productieverhoudingen bestaan op basis van een structureel ongelijke verdeling van de artistieke productiemiddelen.” 

Apache: Vrees voor verschraling kunstenlandschap door nieuw Kunstendecreet

Apache laat enkele kunstenaars aan het woord die gebruik maken van beurzen. Een van hen is Jozef Wouters. Waarom vindt hij het beurzensysteem het beste model?
“Beurzen zijn absoluut noodzakelijk voor kunstenaars die afwijken van de dominante norm en die een atypisch traject lopen”, zegt Wouters. “Bijvoorbeeld omdat ze geen kunstonderwijs hebben gevolgd. Beurzen zijn een tool waarmee mensen op hun eigen voorwaarden kunnen deelnemen aan de kunstenwereld.”
De kunstenaar vindt dat het niet goed gesteld is met diversiteit in het Vlaamse subsidielandschap en noemt de plannen die nu op tafel liggen een gigantische stap achteruit. “Ik denk niet dat ons kunstenveld zal overleven, indien we niet als de bliksem maken dat veel meer mensen met veel meer verschillende achtergronden en trajecten toegang krijgen tot het kunstenveld. Anders maken we onszelf irrelevant”, zegt Wouters.
Ook Mulanga Nkolo van Mestizo Arts Platform’s WIPCOOP (Work In Progress Coöperatie) vindt het beurzensysteem belangrijk. Waarom?
Zo wordt een diverser kunstenlandschap mogelijk. “Beurzen voor kunstenaars zijn geen vorm van liefdadigheid, maar een investering in de toekomst van een kunstenveld dat een weerspiegeling is van wat zich ontwikkelt en leeft in de samenleving. Om netwerken uit te bouwen is het beurzensysteem, naast residenties en steun van andere organisaties, een belangrijk middel om als artiest een professionele loopbaan uit te bouwen. Je kan immers niet meteen naar een productie ‘springen’.”
Wat zijn voor Eva Van Tongeren de voordelen van beurzen? 
“De afgelopen jaren is het mij gelukt om te leven van mijn artistieke praktijk in combinatie met mijn werk als curator-programmator. Als kunstenaar werk ik met heel kleine budgetten, en dat is altijd onderbetaald. Zo’n praktijk is slechts houdbaar voor een korte tijd. Beurzen zorgen ervoor dat je het langer kan volhouden en meer ruimte krijgt om je in je artistiek onderzoek te verdiepen. Meer dan wanneer je deeltijds verbonden bent aan een job buiten de culturele sector.”
De bekende actrice Marijke Pinoy heeft het erover dat beurzen ademruimte geven aan artiesten. Wat bedoelt ze daarmee? 
“Eigenlijk zijn veel artiesten het gewoon om over hun grenzen te gaan. Wanneer iemand crasht, kost dat de samenleving veel meer geld. En dankzij het systeem van beurzen krijg je de individuele vrijheid om de zaken op een rijtje te zetten. Maar ook om lucht te geven, om te reflecteren.
Wij zijn geen mensen die willen profiteren, maar af en toe hebben we wel ademruimte nodig. Ik doe heel veel, en ben altijd hongerig naar meer, maar ik wil zeker ook mezelf blijven bevragen, los van die bevraging van anderen.”
Wat is volgens Sarah Smolders het gevolg als het beleid zo blijft verdergaan? 
“Dan verschraalt de sector en houden we alleen artiesten over die van huis uit een goede financiële basis hebben.”

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand. 

Hier vind je meer informatie over Media.21

Mediaconcentratie
Gevolgen van Keizerin Corona


Aanmelden

Meld je aan om een week lang gratis kranten en magazines in de klas te ontvangen of om de status van je bestelling te volgen.

Heb je nog geen account? Dan moet je eerst registreren.

Let op: De themadossiers en het lesmateriaal op de website van Nieuws in de Klas kan je zo gebruiken.

 

Wachtwoord vergeten?

Wachtwoord herstellen

Vul je e-mailadres in. We sturen je een mail met instructies om je wachtwoord te wijzigen.

 

Aanmelden

Subscribe to our mailing list

* indicates required

Nieuws in de Klas gebruikt deze informatie enkel om je op de hoogte te brengen van activiteiten, weetjes en trends uit de sector en van onze organisatie. Vink hieronder 'nieuwsberichten' aan als je op de hoogte wil blijven:

Je kan op elk moment jouw gegevens verwijderen door op de link 'Abonnement opzeggen' te klikken onderaan elke e-mail die je van ons ontvangt, of te mailen naar info@nieuwsindeklas.be. Bezoek onze website voor meer informatie over onze privacyverklaring. Door hieronder te klikken, stem je ermee in dat wij jouw gegevens mogen verwerken in overeenstemming met deze voorwaarden.

We gebruiken MailChimp als ons marketingplatform. Door hieronder te klikken om u te abonneren, erkent u dat uw informatie zal worden overgebracht naar MailChimp voor verwerking. Lees hier meer over de privacypraktijken van MailChimp.